Povoacao og Fial da Terra

 

 Bærinn Povoacao í dalbotninum. Smellið á myndina til að sjá hana betur. 

Ég ætla að halda áfram að segja ykkur frá ferðinni til Azoreyja, sem ég hef verið að skrifa um undanfarið, með hléum og innskotum um annað efni.

Ég var búinn að fjalla um Ribera Quente og hörmungarnar þar en nú, daginn eftir, fórum við til Povoacao, sem er fjórði stærsti bær Sao Miguel, og áfram til þorps sem heitir Fial da Terra. Báðir þessir staðir eru á SA hluta eyjarinnar, A við Ribera Quente. Við lögðum af stað kl. 09:00 um morguninn og fórum nú með S-störndinni í gegnum Vila Franco da Combo og sem leið liggur upp í Furnas eldstöðina, en eins og ég sagði frá í fyrra pistli liggja allar leiðir til SA hluta eyjarinnar þar í gegn. Þegar farið er upp úr Furnas eldstöðinni að A-verðu er farið upp á fjallarima eftir snarbröttum sneiðingum í gegnum skógi vaxið landsvæði. Sem betur fer er sumstaðar rof í gróðurinn þannig að hægt er að njóta útsýnisins yfir landið fyrir neðan sem er stórkostlegt. Nú var veðrið betra en daginn áður, sólskin og heiðríkja. Þegar komið er yfir fjallarimann liggur vegurinn aftur niður eftir fjallinu í kröppum sneiðingum, sem byggðin teygir sig eftir svo til upp á fjallstoppinn. Fyrir neðan dreifir sér svo aðalbyggðin í Povoacao um dalbotninn en hann er mjög fallegur bær. Ekki höfðu skriður fallið í Povoacao en víða í kring, en þar sem þetta er höfuðstaður héraðsins vildi ég skoða aðstæður þar og ræða við heimamenn um stjórn neyðaraðgerðanna 31. október.

Við snæddum hádegisverð í sólskininu á götuveitingahúsi og nutum þess að láta sólina baka okkur á meðan. Því næst var slökkvilið bæjarins heimsótt, en það sér um björgunarþjónustu svæðisins. Þaðan var svo haldið í sjúkrahúsið og það skoðað og rætt við fólk.

Björgunarliðið í Povoacao hafði aldrei komist til Ribera Quente þegar skriðurnar féllu, þar sem allt vegasamband rofnaði á milli. Þess vegna hafði aðstoðin mætt á björgunarliðinu frá Vila Franco do Combo eins og áður sagði. Af sömu ástæðu hafði lítið mætt á sjúkrahúsinu í Povoacao, en af þeim kynnum sem ég hef haft af skúkrahúsþjónustunni á Azoreyjum almennt, eru þau skipulagslega mjög illa undir það búin að taka við fjöldaslysum. Þótt hlutverk mitt í skipulagferðum til Azoreyja hafi snúist um viðbúnaðar- og viðbragðsskipulag gegn náttúruhamförum og öðrum áföllum var eins og yfirvöld teldu tenginguna við heilbrigðisyfirvöld vera afgangsstærð og mætti ég lítils skilnings þegar ég leitaði á þau mið. Minnist ég einnar heimsóknar minnar til aðalsjúkrahússins í Ponta Delgata, sem er stærsta sjúkrahúsið á eyjunni. Þegar ég spurðist fyrir um hvernig þeir hugsuðu sé að standa að greiningu og forgangsröðun slasaðra í fjöldaslysum var því svarað að þeir gengju fyrir sem hæst létu og mest sæist af blóði á. Svarið var andstætt þeirri kenningu að oft heyrist minnst í þeim sem verst eru farnir og að innvortis áverkar án sýnilegs blóðs geta verið alvarlegastir. Er það tilfinning mín að læknum þar, sem svo víða annarsstaðar, hafi tekist að "múra sig inni í þeim fílabeinsturni sérhæfni", sem leiðir til þeirrar þröngsýni sem oft hamlar allri skipulagslegri framþróun. Sú þröngsýni þekktist mjög vel á Íslandi, ekki aðeins innan læknastéttarinnar, þegar heildstætt skipulagsferli neyðarviðbragða hófst á vegum Almannavarna á áttunda áratugnum.

Eftir að við vorum búin að ræða við fólk í Povoacao héldum við áfram A til þorpsins Fial da Terra en þar hafði grjótskriða fallið á hús. Skoðuðum við vegsummerki þar og hitti ég húsráðanda við rústir heimilis síns, en eiginkona hans hafði slasast og var á spítalanum í Ponta Delgata. Maðurinn var í góðu jafnvægi, þótt hugtakið "áfallahjálp" væri óðekkt þarna og sagði okkur skilmerkilega frá hvernig upplifunin hefði verið þegar og eftir að skriðan féll.

Um kvöldið héldum við svo til baka til Ponta Delgata, en daginn eftir átti ég fund með yfirvöldum á Sao Miguel þar sem ég gerði grein fyrir athugunum mínum og ábendingum.

Nú sprungu tvær bólur

Síðast, fyrir nokkrum árum, þegar gengi og hlutabréfaverð "hrundi" var talað um að "NETB'OLAN" hafi sprungið. Nú sprungu tvær bólur. "Fasteignabólan" fyrir áramót og "Bankabólan" eftir áramót. Er það furða þótt mikið gangi á?

Gríðarlegt flökt á krónunni

134. LILJA BEN í skoðun.

 

 Þarna var MY LILJA BEN skoðuð, upp á landi í baksýni. 

Vegna skráningar á MY LILJU BEN á Íslandi þurtfti hún að fara í s.k. "upphafsskoðun" sem framkvæmd er af Siglingastofun Íslands. Góður vinur, Þór Kristjánsson, skipstjórnarmaður, sem starfar hjá Siglingastofnun, tók skoðunina að sér. Fórum við tveir út sunnudaginn 9. mars og flugum til Amsterdam. Þar tók ég bílaleigubíl og keyrðum við þaðan sem leið liggur til Saint Jean De Losne og komum þangað kl. 23:00 um kvöldið. Til þess að fyrirbyggja allar villur fékk ég hjá bílaleigunni "Never Lost GPS tölvu" til að leiðbeina okkur stystu og fljótustu leið. Virkaði tölvan frábærlega og sýndi hún á skjánum stöðu bílsins á vegakortinu sem og væntanlegar beygjur inn á aðra vegi, hvað langt væri í þær og í hvora áttina við kæmum til með að beygja. Ekki nóg með það heldur strikaði tölvan akstursleiðina á skjávegakort þegar komið var að gatnamótum eða hringtorgum þannig að ekki væri um að villast. Til enn frekari tryggingar talaði tövan svo til okkar þegar einhverjar breytingar voru í aðsigi með mjúkri kvenmansrödd sem ég skírði í huganum "Miss Neverlost". 2 km. fyrir vegamót hljómaði Miss Neverlost og sagði "in 2 km. prepare to take (right or left turn) into" o.s. frv. Þegar 800 m. voru í beygjuna á hraðbrautum kom röddin aftur til að minna á stefnubreytinguna framundan, til að maður hefði nú örugglaga tíma til að koma sér á rétta akrein, og að lokum endurtók hún í fyrirmælatón, þegar gatnamótin voru framundan, að nú ætti að beygja í þá áttina sem hún tiltók. Einnig kom upp á skjáinn efst heiti vegarins eða götunnar sem verið var á og neðst heiti vegar eða götu sem næst væri beygt inn á. Að lokum mátti svo lesa af skjánum hraða bílsins, vegalengdina sem eftir var að fara til áfangastaðar og aksturstímann sem eftir var þangað.

Ferðin í gegnum Holland, Belgíu og Luxemburg gekk eins og í sögu og Miss Neverlost var orðin notalegur ferðafélagi sem talaði til okkar sinni silkimjúku röddu þegar þurfti en lét ekki heyra í sér þess á milli. Í Frakklandi hélt Miss Neverlost jafnvægi sínu fyrst um sinn, en þegar við vorum búnir að keyra í gegnum borgina Nancy kom upp alvarlegur ágreiningur við Miss Neverlost og má segja að hún hafi rifið stólpakjaft við okkur eftir það næstum því alla leið til áfangastaðar. Við félagarnir teljum okkur báða vera þokkalega siglingafræðinga og eins og góðum siglingafræðingum sæmir vildum við ekki leggja allt okkar traust á GPS tölvu án þess að vita með öðrum og sýnilegri athugunum hvar við værum og hvert við stefndum. Því var verið með landabréf við hendina sem og "Driving Direction" lista frá Google, og samkvæmt þeim áttum við að halda okkur á hraðbraut A31 alla leið frá Luxemburg til Dijon, sem var síðasta borgin að fara framhjá. Þá að fara á hraðbraut A39 stuttann spotta og svo almenna vegi til áfangastaðarins. Sunnan við Nancy sagði Miss Neverlost okkur að fara af A31 og stefna eftir sveitavegum til Epinal sem var ekki svo galið, því ég þekkti borgina frá siglingunni um haustið. Hins vegar vorum við ekki alveg sáttir við þetta leiðarval Miss Neverlost og fór að læðast að mér grunur um að henni hefði verið byrlað eitthvað annari Saint Jean De Losne en við ætluðum til, enda vissi ég af fleiri stöðum með sama nafni t.d. í Sviss. Að auki vorum við ekki á því að paufast einhverja sveitavegi 200 km. leið og sáum sárlega eftir hraðbrautinni sem skilað miklu drýgri vegalengd á tímann. Því ákváðum við eftir nokkra keyrslu undir leiðsögn Miss Neverlost að fara aftur á A31, samkvæmt vegaskiltum sem vísa leiðina þangað og um leið og við breyttum þangað tjúllaðist Miss Nevarlost algjörlega. Kortið hvarf af skjánum og nú kom rödd Miss Neverlost og sagði "recalculating", sem hún segir alltaf ef hún er rugluð í ríminu. Nú byrjaði röflið í henni svo til viðstöðulaust. Ýmist sagði hún "make an authoriset U turn soon as possible" eða "recalculating" en henni til mikillar armæðu stóðum við við okkar ákvörðum og héldum á hraðbraut A31. Loksins komumst við þangað með því að gefa endurtekið frat í fyrirskipanir Miss Naverlost og þá þagnaði hún og leibeindi okkur eftir henni eftir nokkur "recalculating". A31 í Frakklandi er með vegatoll og við innkomuhliðið fær maður aðgangsmiða úr automati sem síðan er stungið í annað automat í útkeyrsluhliðinu og greitt samkvæmt keyrsluvegalengd. Virkar þetta á sama hátt og bílastæðahúsin í Reykjavík. Nú brá svo við, eftir að við fórum inn á "tollvegin" að Miss Neverlost tók upp nýja hegðun. Í hvert skipti sem framundan var útkeyrsla (exit) af hraðbrautinni skipaði hún okkur að fara útaf. Alltaf þráuðumst við við og hún fór í sína bullandi fýlu með sitt "recalculating". Á þessu gekk svo alla leiðina þar til við vorum komnir út af hraðbrautunum A31 og A39, þá varð hún eins og lamb og leiðbeindi okkur beint inn í þorpið og um leið og þangað kom þekkti ég leiðina til áfangastaðar.

Á leiðinni til baka daginn eftir lét hún svo alveg eins. Hún var eins og ljós þar til við nálguðumst A39 sem liggur á A31 en þá vildi hún alltaf beina okkur á einhverjar götur innan Dijon sem endaði með því að við gáfum frat í hana aftur og fórum eftir skiltum á A31. Þá byrjaði sama röflið aftur um að fara útaf, allt þar til kom að tollhliðinu að norðan verðu þá var hún til friðs og leiðbeindi okkur eins og engill rétta leið.

Það var ekki fyrr en daginn þar á eftir, þriðjudeginum, sem ég fyrirgaf henni. Þegar ég var að programmera Miss Neverlost til að leiða mig út á Schipol flugvöll við Amsterdam, sá ég neðst á skjánum með litlu letri að hakað var við fyrirmælin "avoid toll roads". Aumingja Miss Neverlost var allan tíman að forða okkur frá gjaldvegunum. Hins vegar varð ferðafélaga mínum Þór Kristjánssyni að orði þegar ég skilaði honum af mér í Haag, þar sem hann þurfti að mæta a fund að hann myndi örugglega dreyma röddina í Miss Neverlost næstu nætur.

Á mánudeginum 10. mars vorum við hins vegar komnir niður í bát kl. 08:00 og var skoðuninni lokið um hádegi. Þrjár minniháttar athugasemdir voru gerðar og gengum við frá því, ég og skoðunarmaðurinn, að frá því myndi verkstæðið við höfnina ganga áður en við frú Lilja Ben kæmum út í apríl til að halda siglingunni áfram. Allt var í fínasta standi um borð og mun LB verða hreinsuð og bónuð hátt og lágt áður en sett verður aftur á flot.

Falska peninga en ekki íslenska?

 

Þegar ég var ungur maður sigldi ég um sjö ár á Gullfossi milli Reykjavíkur og Kaupmannahafnar, oftast með viðkomu í Leith (Edinborg), í báðum leiðum. Í Leith kom alltaf um borð "víxlari" sem bauðst til að skipta peningum fyrir okkur í sterlingspund, sem við notuðum okkur þegar fyrningar voru í vösunum af dönskum krónum. Karlinn hafði gaman af að babla við okkur á einhverri Skandinavisku og hentum við gaman af að bjóða honum íslenskar krónur í skiptum fyrir pund því þá romsaði karlinn alltaf úr sér: "Jeg tager danske penger, norske penger, tyske penger, franske penger, falske penger men ikke íslandske penger.

Erum við aftur á leiðinni á þetta stig?

Mesta gengisfall á einum degi

Alvarleg mistök, minnka trúverðugleika.

Eftirfarandi tölvuskeyti sendi ég strax að lokinni útsendingu Kastljóss:

Sæll Þórhallur.

Varðar Kastljós í kvöld.

Ég tel Kastljós skulda áhorfendum mun ítarlegri skýringu á útsendingu á "hræðilega" afbakaðri sjónvarpsauglýsingu forsetaframbjóðandans Hillary Clinton, þar sem hótað er að myrða börn í svefni. Beðist var velvirðingar á mistökum við útsendinguna sem er enganvegin nóg. Rétt auglýsing var ekki send út. Ekki kom fram hver afbakaði auglýsinguna né hvaðan hún kom eða var fengin. Búið var að þýða og texta auglýsinguna afbakaða, þannig að hún hafði verið unnin til útsendingar svo að þeir sem ekki eru enskumælandi skildu. Ég tel mér skylt að spyrja, var hún afbökuð innan sjónvarpsins eða utan?

Bestu kveðjur

Gudjon Petersen

Naustabryggju 54

110 Reykjavik

Iceland

Tel: [phone] and + 354 896 1080

e-mail [e-mail]

http://klossi.blog.is

Afsökunarbeiðni var endurtekin í Kastljósi í gærkvöldi.

Clinton-klúður í Kastljósinu

Í Ribera Quente

 

 Víkin innan við Ribera Quente. Þarna fyrir liggur einstígið sem björgunarmennirnir frá Vila Franca do Cambo fóru og má sjá marka fyrir því á myndinni. 

Mest af mínu ævistarfi hefur snúist um óhugnað slysa, manntjóns, missis og eyðileggingar. Hluti af því felst í að fara um vettvang slysa, sorgar og skemmda. Því fylgir tilfinning sem erfitt er að lýsa, enda er hún trúlega einstaklingsbundin. Þessi tilfinning verður ágengari eftir því sem atburðunum fjölgar og aldurinn færist yfir. Hér við rústirnar í Ribera Quente varð þessi upplifun sterk. Sorgin talaði í augum þeirra sem lifað höfðu af, þótt tungan þegði, þegar gengið var um hrunin heimili þar sem lífshlaupið, sem skráð er í hversdagslegum munum og minjum, lá brotið, bramlað og auri atað innan um veggjabrot, glerbrot og tættar tuskur. Við komum á aðal skriðusvæðið, þar sem tvær aurskriður, með þúsundir af trjám, höfðu sópast yfir fólk, hús og bíla, og blandað öllu í allsherjar eðjusúpu. Um leið og við komum þarna að stytti upp og sólin fór að skína. Við birtuna varð flakandi sárið, sem lá frá toppi fjallsins og áfram gegnum þorpið, enn greinilegra. Við vorum búin að leggja okkur í stór hættu við að fikra okkur gegnum skarðið niður í þorpið, í úrfellinu sem á undan var gengið, en nú þegar við stóðum og horfðum á viðurstyggð eyðileggingarinnar skein sólin allt í einu í heiði. Var verið að segja okkur eitthvað, fyrst með óttanum þegar við paufuðumst niður skarðið og nú með því að sópa regni og skýjum burt svo við sæjum sem best afleiðingar rigninganna? Trúlega tilviljun en táknrænt samt.

Við ræddum sérstaklega við heimamenn sem fylgdu okkur hvert fótmál. Reyndi ég að fá sem besta lýsingu á því hvort fólk hefði séð einhverja fyrirboða skriðanna, þótt það hefði ekki skilið hvað þeir þýddu þá. Vildi ég vita hvort vart hefði orðið við skyndilega þornun lækja í rigningunni, óeðlilega hallabreytingu á trjám, stallamyndun í jarðvegi, í grasbrekkunum ofan við þorpið, eða vatnsaga undan jarðvegstorfum í hlíðinni. Ekkert af þessu hafði fólk orðið vart við enda voru engir á ferli til að veita því athygli, þegar ósköpin urðu.

Eftir skoðunina á skriðusvæðinu fékk ég mér göngu inn fyrir þorpið, í litla vík sem þar gengur inn í landið, til að sjá einstigi sem björgunarliðið frá næsta bæ "Vila Franca do Cambo" hafði brotist eftir til hjálpar, en það var eina leiðin sem fær var þá. Fjallaskarðið frá Furnas hafði lokast af skriðum og hjálp frá sjó var útilokuð vegna trjábolanna sem velktust um í briminu eins og sagði frá í fyrra pistli. Lögðu björgunarmennirnir frá Vila Franca do Cambo sig í stór hættu með því að brjótast þessa 7 km. leið, undir snarbröttum hlíðunum, sem á hverri stundu gátu skriðið fram og drepið þá alla. Heimsókninni til Ribera Quente lukum við svo með fundi með bæjarstjórninni þar sem farið var yfir hjálpar- og björgunarstarfið sem hafði verið mjög erfitt við þessar aðstæður. Þeir 30 sem fórust höfðu látist samstundis þegar húsin létu undan í eðjunni. Einnig heimsóttum við skemmu verktakafyrirtækisins sem var að byrja að byggja nýju höfnina í Ribera Quente, en af því að þeir voru komnir með vinnuvélarnar á svæðið þegar skriðurnar féllu, komu þær að góðu gagni við að ryðja leiðir opnar meðan á hjálparstarfinu gekk. Einnig höfðu þær verið notaðar til að hreinsa aur og trjáboli frá rústunum.

Það var komið kvöld þegar við yfirgáfum Ribera Quente og fórum til baka, aftur í gegnum skaðið sömu leið upp í Furnas. Nú var hætt að rigna og grafa búin að fara upp í gegnum skarðið og ryðja drullu í burtu þar sem runnið hafði á veginn. Nú ákváðum við að fara fjallveginn sem liggur frá Furnas til SV, niður að suður ströndinni, því jarðfræðingarnir í hinum leiðangrinum voru búnir að segja okkur að búið væri að laga þann veg og komum við til Ponta Delgada um 10 leitið um kvöldið eftir erfiðan en lærdómsríkan dag. Taka þurfti næsta dag snemma því þá átti að heimsækja bæina Vila Franca do Cambo, Povoacao og Fial da Terra.

Niður með Ribera Quente

 Ribera Quente, nýleg mynd, búið að endurbyggja húsin fyrir miðju sem lentu í skriðunni. 

 

 Gömul mynd frá Ribera Quente, mest tjón varð fjærst t.h.

Þegar við yfirgáfum barinn, eftir kaffisopann með jarðfræðingunum, var allt komið á flot á götunum því göturæsin tóku enganveginn við vatninu. Vatnið streymdi úr loftinu og skyggnið var lítið sem ekkert eftir því. Við keyrðum sem leið liggur SA í gegnum Furnas þorpið sem liggur þarna í botni eldstöðvarinnar. Það merkilega er að allir vegir um austurhluta Sao Miguel liggja inn í Furnas eldstöðina, þótt hún sé fjöllum girt á alla vegu. Þannig kemur vegurinn - sem við komum - yfir fjallarimann að norðan verðu, vegurinn frá vestur hluta eyjarinnar kemur inn í eldstöðina yfir fjöllin SV af henni og liggur með hinu glæsilega Furnas gígvatni og þaðan niður í Furnas þorpið. Vegurinn frá austur hluta eyjarinnar kemur svo yfir fjallarimann SA í eldstöðinni. Vegurinn sem við áttum að fylgja liggur hins vegar til suðurs, meðfram ánni Ribeira Quente, sem hefur upptök sín í gígvatninu Furnas og fellur í gegnum þorpið og þaðan inn í þröngt, 4 km. langt fjallaskarð til sjávar, í jaðri samnefnda þorpsins sem ferð okkar var heitið til. Áin var í bullandi vexti í þessu úrhelli og trjábolir komu niður eftir henni á fljúgandi ferð af og til. Okkur varð alls ekki um sel þegar við keyrðum inn í skarðið því engu var líkara en að vatnið fossaði allstaðar niður úr hlíðunum. Sumstaðar freyddi það á trjánum, en hlíðarnar beggja vegna eru snar brattar en skógi vaxnar. Leiðin liggur með ánni eins og áður sagði og víða á leiðinni hafa þverlækir grafið gil í hlíðina sen keyra þurfti inn í og fyrir. Þessir lækir voru nú eins og stórár og sáust drullufyllur ítrekað falla niður í skorningana og spýtast með vatnsflaumnum á veginn þannig að sæta þurfti lagi að sleppa á milli, með þá von í brjósti að jeppin myndi ekki festast í drullunni. Á miðri leið niður skarðið komum við að skriðusvæði þar sem vegurinn hafði verið ruddur í gegnum þær til bráðabirgða til að við kæmumst í gegn, en vélarnar voru farnar aftur niður í þorp. Í raun var ófært í gegnum svæðið vegna aursins sem var byrjaður að safnast í slóðina en það hafðist þótt hægt gengi. Ekki datt okkur í huga að snúa við þar sem vegurinn að baki gat allt eins verið orðinn ófær. Loksins komumst við í gegnum skarðið og niður í Ribera Quente og varð okkur þá ljóst að við höfðum ekki sagt eitt aukatekið orð alla leiðina, enda skíthrædd bæði.

Strax við komu inn í þorpið blasti við fyrsta skriðan sem hafði fallið á það og sópað burtu tveim húsum. Þar fórust fjórir. Nú láku eðjustraumar niður göturnar, og voru stórvirkar vinnuvélar á fullu við að halda götunni opinni, en þær höfðu verið komnar á svæðið áður en hamfarirnar dundu yfir, vegna byggingar á nýrri höfn. Ribera Quente teygir sig aðeins inn í mynni fjallaskarðsins þar sem komið er niður úr því og þegar komið er niður að sjó var höfnin þar framundan ekki annað en lítil "L" laga steinbryggja sem liggur frá ströndinni. Nú var fjöruborðið hins vegar komið fram fyrir bryggjuna, en hún hafði öll brotnað og færst úr stað við framburðinn úr ánni. Framburðurinn hafði verið svo mikill þegar hún ruddist í gegnum skriðurnar í hamförunum í október að áin var búin að byggja upp tanga þar sem höfnin var áður, þannig að hafnarmannvirkið var allt á þurru. Því miður voru afleiðingar skriðufallanna mun meiri þegar lengra var komið inn í þorpið.

Lagt í vettvangsskoðun

 

  Sete Cidades askjan á vestan verðri Sao Miguel, Azores.

Við lentum seint um eftirmiðdaginn í Ponta Delgata eftir mjög árangursríkt flug með þyrlunum og var þá farið beint upp í Háskóla til að undirbúa vettvangsskoðanir daginn eftir, 14. nóvember.

Eftir að við vorum búin að bera saman bækur okkar var ákveðið að ég legði áherslu á vettvangsskoðun í Ribeira Quente og að hitta fólk þar að máli, auk þess að ræða við yfirvöld í Povoacao sem er höfuðstaður eða stjórnsýslumiðstöð héraðsins.

Var ákveðið að ég fengi með mér í ferðina til Ribeira Quente samstarfsmann og túlk, verkfræðing frá verkfræðistofu á Azoreyjum, en í síðari ferðirnar, sem var ákveðið að ég færi til að tala við yfirvöld í Ribeira Grande og Vila Franca do Cambo, fékk ég til aðstoðar jarðfræðing frá háskólanum. Í báðum tilfellum var um að ræða gullfallegar Portugalskar konur, en annari þeirra, jarðfræðingnum hafði ég  kynnst áður vegna fyrri starfa á eyjunum. Ég vaknaði snemma um morguninn 14. nóvember og eftir morgunverð á Hótel Canadinan fór ég fótgangandi upp í Háskóla Azoreyja og var kominn þangað um 08:00. Þegar þangað kom var allt harðlæst svo ég settist á tröppurnar til að bíða eftir að einhver kæmi á jarðvísindadeildina. Hitinn var þegar orðinn um 19°C og mikill raki í lofti þannig að ég var létt klæddur í gallabuxur, skyrtu og á gortex fjallaskóm, en í lítilli hliðartösku hafði ég meðferðis góða peysu (það getur verið mjög kalt þarna á fjöllum þótt hlýtt sé í byggð), regngalla, kort, leðurmöppu með ritfærum, pappír, og myndavél. Spáð var rigningu þegar líða tæki á morguninn, enda var farið að hvessa af SV. Rétt fyrir kl. 09:00 fór fólk að týnast að og fórum við nú inn í fundarherbergi að skipuleggja leiðangrana, velja okkur UMM jeppa, leggja niður fyrir okkur leiðarval og stilla okkur inn á sameiginlegar fjarskiptatíðnir á talstöðvunum. Ribeira Quente var áfangastaður okkar Maríu, verkfræðingnum sem var minn aðstoðarmaður og túlkur. Jarðfræðingarnir Eysteinn og John Guest, ásamt heimamönnum, ákváðu hins vegar að fara upp í Furnas Öskjuna, því þar höfðu þeir séð úr þyrlunni áhugaverðar og aðgengilegar skriður til að mæla og rannsaka. Stysta leiðin til Ribeira Quente er austur með suðurströndinni, gegnum bæinn Vila Franca do Cambo, þá upp veg sem liggur eftir sneiðingum upp á n.k. hásléttu milli Furnas öskjunnar og eldfjallsins Fogo. Þaðan liggur leiðin niður í Funas öskjuna inn í Furnas þorpið og þaðan áfram í fjallaskaðið til Ribeira Quente.  Við María ákváðum hins vegar að taka stefnuna norður yfir eynna til bæjarins Ribeira Grande, síðan austur með norðurströndinni og þaðan upp á hásléttuna og niður í Furnas Öskjuna um sneiðinga frá norðri. Þótt þetta væri lengri leið fannst okkur hún viturlegri því frést hafði að vegurinn inn í Furnas Öskjuna frá suðri væri sumstaðar skemmdur og að búast mætti við að tré væru fallin á veginum.

Kl. var langt gengin í ellefu þegar við loksis komumst af stað og tókum sterfnuna út úr Ponta Delgata og norður eftir grasi grónum engjunum milli eldstöðvanna Sete Cidades t.v. og Fogo t.h., sem gnæfa yfir umhverfið á báðar hendur. Á þessari leið eru bóndabæir og ræktarsvæði og liggur vegurinn meðfram fjöldanum öllum af gígopum með gömlum gjallhaugum um kring. Þegar komið var norður yfir vatnaskil sást til Pedreras svæðisins, en þar voru Íslendingar að störfum við jarðhitarannsóknir. Við keyrðum sem leið liggur í gegnum Ribeira Grande, sem er næst stærsti bær eyjarinnar, og svo austur með norðurströndinni í gegnum bæinn Porto Formoso. Skömmu síðar greinist vegurinn þannig að einn hluti þræðir áfram þorpin austur með ströndinni en hinn hlutinn stefnir upp á hálendið þvert yfir eyna aftur, upp aflíðandi hjalla alla leið upp í Furnas Öskjuna. Það er glæsileg sjón að koma fram á brún Furnas Öskjunnar úr norðri, en það átti ekki við núna hjá okkur Maríu. Nú var komin grenjandi rigning þannig að þarna í um 600 m.y.s. var skyggni nánast ekkert og öskjubotninn með sínu fallega vatni og Furnasþorpinu falið í grámyglu regnsins. Þegar við komum fram á brúnina ákváðum við að stoppa og María prófaði að gefa hinum leiðangursmönnunum kall í talstöðinni því að þeir höfðu ætlað syðri leiðina og athuga einhverjar skriður þar. Svöruðu þeir strax og sögðust vera komnir í kaffi á litlum bar í Furnas þorpinu, sem við þekktum vel til, svo við ákváðum að halda þangað til að byrja með.

Héldum við nú niður sneiðingana með snarbröttum brekkum í innan verðum gígnum og komum brátt inn í Furnas þorpið, þar sem það breiðir úr sér í öskjubotninum. Það rigndi svo brjálæðislega þegar við komum að kaffibarnum þar sem UMM jeppi félaga okkar stóð, að við urðum að byrjða á því að troða okkur í regngallana áður en við færum út úr bílnum, þótt aðeins væru um 10 m. að inngangi barsins. Þegar inn var komið sáum við hvar félagarnir úr hinum hópnum brostu við okkur og benntu okkur að setjast. Urðu öll samskipti að fram með því að kallast á því hávaðinn í regninu, sem buldi á óeinangruðu þakinu var slíkur, að ekki heyrðist mannsins mál. Jarðfræðingarnir voru svartsýnir á að þeim tækist að koma miklu í verk þennan daginn vegna regnsins, en voru ákveðnir að reyna eftir bestu getu. Hins vegar fanst mér þeir öfundsverðir að geta haldið sig á svæðum við sínar mælingar þar sem skriður höfðu þegar fallið, því þar var allt runnið niður sem niður gat runnið og því lítil hætta á ferðum. Við María áttum hins vegar eftir að fara niður að ströndinni að Ribeira Quente og til þess var aðeins eina leið að fara. Við urðum að fara með ánni (Ribeira Quente) niður i gegnum þröngt fjallaskarðið, 4 km. leið, með snarbröttum hlíðum á báða vegu. Við vissum vel að frekari skriðuhætta var orðin veruleg á þeirri leið.

 

Næst "til Ribeira Quente"

Frábært framskrið

Einn merkilegasti atburður í atvinnulífi landsmanna. Getur orðið vísir að margfalt meiru. Loksins litið til annars en þorsks og áls, þótt ágætt sé út af fyrir sig. Sóum ekki orkunni í meira ál.

20 milljarða fjárfesting

Hamfarasvæðin skoðuð

 Furnas askjan, gígvatnið og t.v. sést í skarðið niður til Ribera Quente. Athugið að myndin er tekin af fjallakraganum NV við öskjuna. 

Við Eysteinn fórum frá Íslandi með Flugleiðavél til London kl. 08:00 miðvikudaginn 12. nóvember og héldum áfram þaðan með vél frá Portugalska flugfélaginu TAP, eftir rúml. klst. bið til Lisbon. Þaðan var svo haldið áfram með sama flugfélagi til Ponta Delgada sem er stærsti bær á Sao Miguel. Hrakfarir þær og vandræðagangur sem maður lendir í þegar maður flýgur með TAP er liður í sérstakan pistil, en í stuttu máli þá komumst við til Ponta Delgada kl. 23:00 um kvöldið sama dag, eftir óvenju litlar seinkanir hjá TAP. Heimferðin varð mun skrautlegri, en þá var ég einn því jarðfræðingarnir fóru á undan mér til síns heima. Það tók mig þrjá daga að komast til Íslands aftur með milligistingum í Lisbon og Amsterdam vegna seinkana bæði fyrst hjá TAP og svo hjá KLM. (Af reynslu minni af fjölmörgum flugum með TAP vil ég meina að skammstöfunin eigi að standa fyrir "Take Another Plain").

Í býtið morguninn eftir að við komum, á afmælisdegi Ragnhildar dóttur minnar, gengum við upp í Háskóla Azoreyja, þar sem við höfðum bækistöð, en aðeins kortérs gangur er þangað frá Hótel Canadian þar sem við gistum. Eftir að hafa heilsað fyrrum félögum og samstarfsmönnum sem þar voru samankomnir vorum við fræddir um náttúruhamfarirnar sem höfðu gengið yfir, fyrst í september og síðan 31. október s.l., bæði í máli og myndum og fór morguninn í það. Miklar aurskriður höfðu falli víða um eynna og valdið miklu tjóni á mannslífum þar sem þær féllu í byggð auk þess sem vegir höfðu víða farið í sundur og stór gróðursvæði sópast í sjó fram. Eftir hádegisverð var svo farið út á flugvöll til að fara í flug með Super Puma þyrlu Portugalska flughersins, yfir hamfarasvæðið til að skoða vegsummerkin úr lofti. Þar sem við komum í myrkri kvöldið áður höfðum við ekki séð neitt óvenjulegt í bænum en nú í dagsbirtunni sáum við fyrstu ummerki hamfaranna. Í grýttri fjörunni meðfram Strandgötu Ponta Delgata lágu flök af sjö flutningaskipum stórum og smáum, sem öll höfðu slitnað frá bryggju eða af legunni og rekið upp í fjöru í ofsaveðrunum sem skriðuföllunum ollu. Þar sem skammt var um liðið frá því að flutningaskipið Vikartindur strandaði á sandinum við Þjórsárósa, með tilheyrandi taugaveiklun um mengunarhættu af skipsskrokknum, var merkilegt að sjá þessi flök þarna sem enginn virtist fara á límingunum yfir. Sé farmur, olía og önnur mengandi efni fjarlægð úr skipsskrokkum eru þeir sem slíkir engir mengunarvaldar. Þarna virkuðu flökin á mig sem þögulir minnisvarðar um baráttu mannsins við þær höfuðskepnur sem ráða á höfunum.

Veðrið var yndislegt þegar við fórum í loftið og flugmennirnir í léttu skapi þar sem við flugum austur með suðurströnd eyjarinnar. Trúlega voru þeir búnir að fá hádegisskammtinn af rauðvíni eins og ég hafði upplifað nokkrum árum áður þegar ég flaug með Portúgalska flughernum að skoða eldfjallið Pico á samnefndri eyju og gosstöðvar frá 1954, vestast á eynni Fial í Azoreyjaklasanum. Þá snæddu flugmennirnir með okkur hádegisverð áður en lagt var í hann og drukku sitt rauðvín með. Þegar við ræddum það við leiðsögumenn okkar frá Háskólanum á Azoreyjum, að okkur þætti þetta skrítð sögðu þeir. "Þið þurfið ekki að hafa áhyggjur af rauðvíni í flugmönnunum okkar, við hefðum hins vegar haft verulegar áhyggjur hefðu þeir afþakkað það með matnum".

Þrátt fyrir fallegt veður voru ský á efstu fjallatoppum. Eftir nokkurra mínútna flug var komið austur fyrir Vila Franca do Cambo, sem er þriðji stærsti bær eyjarinnar og þá fór eyðileggingin af völdum skriðufallanna að blasa við í alvöru. Heilu fjallshlíðarnar voru naktar þar sem jarðvegurinn hafði skriðið niður í sjó og flutt með sér gífurlegt magn af jarðvegi, grjóti og trjábolum en þeir þöktu allar fjörur á nokkurra km. svæði en nokkrir flutu enn á sjónum. Í upphafi höfðu þessir trábolir hins vegar flotið um allt í sjónum og orðið þess valdandi að ekki var hægt að koma við hjálp frá sjó, til þeirra þorpa sem skriðurnar féllu á, eins og Ribeira Quente, en þar varð mann- og eignartjón mest. Ribera Quente er mjög afskekkt þótt við ströndina sé, en eina landleiðin er um langt á þröngt fjallaskarð ofan úr Furnas eldgígnum, sem er stór askja sem sagt verður frekar frá. Reynt var að senda hjálp frá herskipi sem var við eyjarnar þegar ósköpin dundu yfir, og með bátum, en trjábolirnir veltust um í tugþúsunda tali í öldurótinu, með ströndinni og ógnuðu hverju fljótandi fleyi sem hætti sér inn í það "kraðak".

Eftir að hafa flogið yfir Ribeira Quente þorpið var stefnan tekin upp í Furnas Öskjuna, sem girt er allt um kring með háum fjallavegg, en samnefndur 1300 manna bær "Furnas" liggur á botni öskjunnar við skammt frá stóru gígvatni. Er þetta stórmerkilegur staður sem var búinn að vera viðfangsefni mitt áður og gæti verið efni í sérstaka sögu. Frá gígvatninu rennur áin Ribeira Quente í gegnum mjög þröngt og langt skarð, sem áður er nefnt, niður að ströndinni og kemur í sjó fram við samnefnt þorp sem áður er getið. Fylgdum við nú ánni aftur niður í gegnum skarðið til þorpsins Ribeira Quente sem er um 1000 manna þorp. Ein skriðan hafði farið í gegnum mitt þorpið og deytt 30 manns. Önnur skriða hafði farið á útjaðar þess og eyðilagt nokkur hús og lent á nýjum hafnargarði sem var í byggingu, en enginn fórst í henni. Að þessu loknu var svo flogið austur að bæ sem heitir Povoacao og skriðusvæði skoðuð víða þar og svo yfir Fial da Terra, þorps í gullfallegum dal, þar sem grjótskriða með björgum upp á hundruðir tonna hafði komið niður á aðalgötuna án þess að nokkur færist. Gömul hjón sluppu þar lítt slösuð með einskærum hætti, þegar húsið þeirra sópaðist á brott. Hitti ég gamla mannin síðar í ferðinni þegar við fórum til þorpsins í vettvangskönnun. Skoðunarfluginu lauk svo með því að flogið var meðfram fjallakraganum sem umkringir Furnas öskjuna, en fjöldinn allur af skriðum hafði falli úr fjöllunum þar.

Með þessari flugferð fengum við góða yfirsýn yfir skriðusvæðin og afleiðingar þeirra og auðveldaði það mikið frekara skipulag á vettvangsskoðun á landi.

Næstu þrjá daga áttum við svo eftir að skoða hamfarasvæðin með því að heimsækja þau, jarðvísindamennirnir að mæla skriðurnar og rannsaka en ég að heimsækja þorpin, yfirvöld og þá sem stýra hjálparstrfi og ræða við þá. Voru fyrsti og þriðji dagurinn í þessum heimsóknarferðum mjög erfiðir þar sem við lentum í vitlausum veðrum með slíkum rigningum að engu líkara var en allar flóðgáttir himinsins ættu einungis stefnumót við eystri hluta Sao Miguel þessa daga. Miðdagurinn var hins vegar fallegur sólardagur.