Lífvörður forsetans og njósnir frá Kjarvalstöðum.

Það var komið að öðrum degi leiðtogafundar Nixons og Pombidou á Kjarvalsstöðum í Reykjavík. Forsetarnir funduðu í NA herberginu þar sem búið var að styrkja þá glugga byggingarinnar sem snúa út að Flókagötu, með skotheldu gleri, sem fest var utan á. Í bláhorni NA endanns var afstúkað lítið herbergi þar sem Sigurjón Sigurðsson heitinn, hinn virti lögreglustjóri í Reykjavík, hægri hönd hans Árni Sigurjónsson og æðstu yfirmenn lífvarðasveita forsetanna höfðu aðsetur. Í aðalsal austur álmu Kjarvalsstaða var stórt fundarborð, en þar funduðu utanríkisráðherrar landanna og ráðgjafar þeirra. Í skrifstofunni vinstra megin við innganginn var miðstöð öryggissveita forsetanna en í vesturálmunni var aðstaða fyrir mikinn fjölda blaðamanna, en þar fór Hannes Jónsson blaðafulltrúi ríkisstjórnarinnar m.a. einn daginn mikinn og lýsti á dramantískan hátt fyrir fréttamönnum árekstri Árvakurs við einn af dráttarbátum hennar hátignar í 50 sjóm. landhelgisstríðinu, sem þá stóð yfir. Við mættum snemma þennan síðari dag fundarins og fylgdumst með rannsóknarsveitum öryggissveita forsetanna fínkemba svæðið í leit að sprengjum eða eiturefnum sem valdið gætu hættu. Við vorum þrír sem höfðum þá skyldu að vakta “innsta svæðið” þ.e. ganginn í austurálmu Kjarvalsstaða, aðrir höfðu ekki aðgang þar eftir að forsetarnir og fylgdarlið þeirra var mætt á staðinn. Aðrir lífverðir, öryggisfulltrúar og sérsveitarmenn íslenskir, franskir og bandarískir vöktuðu ytri hringinn þ.e. tengibygginguna, vesturálmuna, Miklatúnið og Flókagötuna. Meðan á rannsókninni stóð kom franski lífvörðurinn til mín og bennti á slökkvitæki sem var nærri dyrunum inn í fundarherbergi forsetanna og sagði “burt með þetta”, en búið var að rjúfa innsigli af tækinu sem þýddi að hugsanlega væri búið að koma einhverju fyrir inni í því. Gerði ég ráðstafanir til að tækið yrði fjarlægt og var það eina athugasemdin sem gerð var.  Forsetarnir komu kl. 1000 undir stífri öryggisgæslu, sem og annað fylgdarlið og þegar dyrum fundarherbergjanna var lokað vorum við þrír eftir í gangi austurálmunnar undirritaður, bandaríkjamaðurinn og frakkinn. Frakkinn var frekar fáskiptinn í fyrstu en eins og Bandaríkjamönnum er tamt var hann ræðinn þannig að einmannaleg vaktin fyrir framan dyr forsetanna varð líflegri fyrir vikið. Af og til komu fylgdarmenn forsetanna út úr stóra salnum til að reykja og fóru þá oftast út í suðurhorn álmunnar og stóðu þar á meðan. Í flest skiptin sem Henry Kissinger kom út í “smókinn” kallaði hann mig með sér í suðurhornið til að reykja og spyrja um ýmislegt varðandi land og þjóð. Ekki það að hann vissi svo lítið heldur fannst mér hann frekar vilja kynnast viðhorfi “venjulegs borgara”, alla vega spurði hann mikið um þau.  Eins og áður sagði var bandaríski lífvörðurinn ræðinn og sagði okkur meðal annars að þetta verkefni væri það skemmtilegasta sem hann hefði lent í til þessa. Þetta var ungur maður, klæddur í grá jakkaföt, báða dagana, og alltaf með fráhneppt að framan svo minna bæri á hlupstuttu vélbyssunni sem hann bar í sérstöku belti á bakinu. Gormlöguð snúra kom undan hálsmálinu á  jakkanum, sem lá í heyrnartæki í hægra eyra og undan jakkaboðungnum á vinstri hendi gægðist hljóðnemi sem hann talaði í af og til. Ástæða þess að þetta var skemmtilegasta verkefni hans til þessa var að eftir að hann lauk þjálfun sem forsetalífvörður var honum falið að gæta ekkju Trúmans heitins forseta, sem enn lifði, en ekkjur forsetanna njóta lífvörslu til æfiloka sagði hann. Hún bjó í litlum bæ, sem ég man ekki lengur hvað heitir, og hélt sig alltaf heima, svo lífið var heldur tilbreytingarsnautt hjá lífverðinum, sem bjó með fjölskyldu sinni í næsta húsi við ekkjuna. Sagði hann að þegar forsetinn færi í svona ferðir þar sem þörf væri á fleiri lífvörðum væru þeir kallaðir til sem væru í “jaðarþjónustunni” en nýliðar fengnir til að sinna ekkjum og öðrum slíkum sem heima sætu. Var þetta í fyrsta sinn sem hann væri slíkrar upphefðar aðnjótandi og fanst mjög gaman.  Þennan lokadag leitogafundarins var efnt til mikillar mótmælagöngu gegn veru Íslands í NATO og Bandaríkjahers á Íslandi og óttuðust margir að landhelgisdeilan við Breta, sem þá var í hámarki, myndi kynda undir mótmælin svo að upp úr syði. Fór gangan m.a. í kringum Kjarvalsstaði inn Rauðarárstíg, inn Miklubraut, norður Nóatún og upp í port Sjómannaskólans þar sem haldinn var útifundur. Voru fundarmenn síðan hvattir til að fara niður í Flókagötu í mótmælastöðu fyrir framan Kjarvalstaði í þann mund sem fundunum átti að ljúka. Þegar göngumenn voru að fara inn Rauðarárstíginn fórum við þremenningarnir að ræða um mótmælin og sagðist Bandaríkjamaðurinn þá skyldi veita okkur allar upplýsingar um andrúmsloftið meðal göngumanna og á útifundinum því að þeir væru með þrjá “flugumenn” innan göngunnar sem myndu fylgja henni alla leið sem og að vera á útifundinum. Fengi hann “beint í eyrað” stöðuga “monitoringu” á mótmælendum. Stóð hann við það og mataði okkur á öllum upplýsingum um hvernig þeir mátu andrúmsloft göngumanna og útifundarins og var það hin fróðlegasta frásögn “í beinni útsendingu”. Þegar fundum leiðtoganna var að ljúka fannst mér nokkurs taugatitrings verða vart hjá Bandarísku öryggissveitinni. Mannfjöldinn frá útifundinum var kominn í austur hluta Flókagötunnar allt að Kjarvalsstöðum en vestur hlutanum var haldið auðum fyrir bílalestirnar að bruna eftir þegar fundum lyki. Skömmu áður en fndunum lauk var ég kallaður inn á skrifstofu yfirmanna öryggissveitanna þar sem bennt var á mann sem stóð fremst meðal mótmælenda og blasti við gluggunum. Var ég  spurður hvort ég þekkti hann sem ég sagðist ekki gera. Um leið og ég var að far til baka inn í austurálmuna heyrði ég Bandaríska yfirmanninn segja við öryggisverði sem voru nærri, um leið og þeir benntu á manninn, “burt með hann” og skömmu síðar var hann horfinn úr röðum mótmælenda. Þessi maður var mjög dökkur yfirlitum og ekki Íslendingur að mínu mati. Dáðist ég að því í raun og veru hvað þarna var unnið skipulega og fumlaust og ýmislegt gert þannig að enginn varð var við. Skömmu síðar lauk fundum leiðtoganna og vorum við látnir raða okkur upp þar sem þeir kvöddu okkur með hlýlegu handabandi og voru farnir.