Dvergurinn í kassanum.

Saga sem sögð er úr fortíð er sambland af þeim sannleik og skáldskap sem minningar vefa.

"Hundavaktin", frá miðnætti til 0400 á síðnóttu, var oftast rólegt um borð í MS. Gullfossi. "Brandvaktarmaðurinn", sem var í raun öryggisvörður um borð, var þriðji hásetinn á vaktinni, við hinir tveir stóðum vaktina á stjórnpalli ásamt 3. stýrimanni. Hlutverk brandvaktarmannsins var að fara í reglulegar eftirlitsferðir um vistarverur skipsins og gæta að öryggi farþega og áhafnar sem og að taka sig af þeim sem voru á ónæðissömu fylleríi á göngum eða í klefum eftir lokun á börunum. Því vorum við sem stóðum vaktina á stjórnpalli blessunarlega lausir við að annast, það sem nú kallast áfallahjálp, fyrir þá sem töldu sig drekkja sorgum svikinna ásta eða þagga niður í söngþörf ölvaðra hetjutenóra. Það sem þó gat truflað hug okkar, sem vorum á vakt í brúni, frá skyldustörfum við stjórn skipsins, var ef við sáum par paufast eftir myrkvuðu fordekkinu til ástarleikja. Slíkir leikir voru stundum iðkaðir milli bíla sem voru keðjaðir fastir á tvölúgunni framan við brúnna. Þar var myrkur og fólk gerði sér ekki grein fyrir að menn voru á bak við myrkvaða glugga brúarinnar, sem voru búnir að venjast myrkrinu og sáu allt sem fram fór. Ef fólk valdi sér staði þar sem það var í hvarfi frá brúnni séð, sem var sjaldnast, urðum við að ímynda okkur framgang leiksins eftir tímalengd viðdvalarinnar. Ímyndun jafnast þó hvergi á við raunverulega sýningu í þessum efnum. Fólk sem hafði ekki aðstöðu í eigin klefa varð að láta fara nógu notalega um sig á lestarlúgu á Gullfossi til að losa út þann losta sem kallaði, enda ekki alltaf mulið undir þegar girndin tekur völd á heitum sumarnóttum. Stundum gerðist það, að drukknir farþegar slöngruðu upp á fordekkið meðan ástarleikur var í algleymi, og var þá skellt örstuttum geisla frá morsekastaranum á parið með tilheyrandi flemtri, buxum upp og pilsi niður. Töldum við það mannúðlegra en að láta samfarþega standa þau að verki með tilheyrandi niðurlægingu og vandræðum það sem eftir lifði ferðarinnar, sérstaklega ef leikurinn skyldi vera í meinum.

Við vorum á leið frá Leith til Kaupmannahafnar eina aðfararnótt miðvikudags eins og svo oft áður. Gullfoss rásaði lítilsháttar með hægum hliðarveltum sem kölluðu ekki á sjóveiki hjá farþegum. Þetta var hlý ágústnótt, skýjað svo tungl óð í skýjum og stjörnur blikuðu á milli svo skíma var af. Það var búið að vera mikið fjör um kvöldið og spilað á píanóið í "musiksalnum", enda hluti farþeganna ný stignn á skipsfjöl, Bretar á leið til Danmerkur í frí eða Danir á leið heim eftir frí. Íslensku farþegarnir voru hins vegar á fjórða degi ferðarinnar og því orðnir heimavanir um borð. Það var búið að loka fyrir veitingar svo farþegarnir voru flestir komnir í ró og kyrrð komin á í farrýmum og vistarverum áhafnar. Þögull erill var eingöngu hjá þeim sem stóðu sínar vaktir.

Klukkan var rétt að ganga tvö þegar hásetinn sem var með mér á vaktinni sagði allt í einu lágum rómi. "Það er par að koma upp á fordekkið". Var nú eitthvað spennandi í aðsigi? Við fylgstum með parinu þar sem það gekk nokkuð óhikað fram eftir fordekkinu, enda skíma frá tungli eins og áður sagði. Námu þau ekki staðar fyrr en fremst í stafni og stóðu þar kyrr arm í arm og horfðu fram á sjóinn. Það var ljóst að þarna var á ferðinni hrífandi rómantík, í ætt við þá "senu" sem sló í gegn í myndinni Titanic, undir laginu "My heart will go on". Fólk fyllist nefnilega rómantískri frelsistilfinningu þegar það stendur í stafni skips og horfir út á hafið og finnur hvernig skipið klýfur það á ferð sinni. Í stafninu er yfirleitt kyrrð nema sá niður sem heyrist frá frussinu sem myndast þegar stefnið klýfur ölduna. Aðrir hlutar skipsins, véladynurinn, fólkið og erillinn er oftast fyrir aftan og áreitir ekki hugann.

Þannig háttaði til í blástefni Gullfoss að fremst var þríhyrningslaga pallur eða sylla ofan á lunningunum þar sem þær mættust. Upp úr pallinum, í blástafninu, var lítil flaggstöng og freistuðust sumir til að klifra upp á sylluna og halda sér í flaggstöngina, en við vorum fljótir að bægja því niður ef svo var. Undir þessari syllu var svo lítill stálskápur lokaður með tessum, sem hýsti taltækið, þ.e. hátalara og hljóðnema, til sambands við mennina sem voru frammá við komu og brottför úr höfn.

En nú hljóp púki í 3. stýrimann, enda annálaður hrekkjalómur. Sáum við hvar hann gekk að taltækinu og kveikti á því. Því næst gekk hann með hljónemann fram að brúarglugga og gerði röddina mjóróma þegar hann sagði á ensku "halló er einhver þarna?". Það leyndi sér ekki að fólkinu krossbrá. Þau hörfuðu afturábak, litu hvort á annað og áttu einhver orðaskipti, en virtust svo ætla að leiða þetta hjá sér og hölluðu sér hvort að öðru. Þau ætluðu sér auðsjáanlega ekki að láta einhverja ímyndun um torkennilegar raddir trufla rómantík augnabliksins. En stýrimaður var ekki af baki dottinn, heldur færðist allur í aukana og hóf upp sömu mjóróma röddina. "Ég heyri í ykkur, ég er nefnilega lítill dvergur og ég var lokaður inni í skápnum fyrir framan ykkur". Getið þið hleypt mér út"? Viðbrögðin voru ævintýraleg. Fyrst hrukku þau afturábak, litu flemtruð hvort á annað og svo hljóp konan aftur fyrir akkerisspilið. Maðurinn virtist nú átta sig á hvaðan hljóðið kom og starði á skápinn undir syllunni, ekki nema í mesta lagi 50X50 cm. Ekki sáum við svipinn því bæði var hann of langt frá og svo snéri hann baki í okkur. "Gerðu það", bætti stýrimaður við og nú gerði hann röddina líka örvæntingarfulla. Maðurinn starði á kassann en konan hrópaði á hann að koma strax í burtu frá þessum óskapnaði. Þau voru orðin svo hávær að við gátum heyrt í þeim úr taltækinu þótt það væri lokað inní skápnum. "Ég verð að komast út", bætti stýrimaður við, "því mér er svo mál að pissa". Maðurinn, þótt ráðvilltur væri og rómantíkin rokin út í veður og vind, tók nú rögg á sig og gekk að skápnum, undir hrópum konunnar, "í Guðanna bænum komdu og snertu ekki neitt". Þegar maðurinn kom að skápnum losaði hann um tessana og svipti skápnum upp. Við honum blasti tækið, sambyggður hátalari og hljóðnemi, og úr hátalaranum hljómaði skellihlátur stýrimannsins.

Við vorum búnir að opna þá brúarglugga sem við vorum við þegar maðurinn snéri sér sótbölvandi við og starði upp til okkar, steytandi hnefann. Hlátur konunnar hljómaði undir því henni varð um leið grínið ljóst og sljákkaði því fljótt reiðin úr manninum svo hlátur leysti reiði af. Stýrimaðurinn sem var jafn góðlyndur og hann var hrekkjóttur talaði nú til fólksins í gegnum taltækið, þar sem það virtist enn í uppnámi og bað það margfaldrar afsökunar á hrekknum og bauð þeim með það sama að koma upp í brú, en þangað var farþegum að jafnaði ekki boðið að koma. Skömmu seinna komu svo hjónin (sem við fréttum þá að voru) á stjórnpall og undu vel við þá sárabót að kynnast tækjum og siglingu skipsins.

Líkan af Gullfossi má sjá í Sjóminjasafninu Víkinni við Grandagarð.

Guðjón Petersen frv. háseti á MS: Gullfossi.

Athugasemdir

[Sigrún Aðalsteinsdóttir, 7.7.2010 kl. 22:28]

Já, margar hef ég heyrt sögurnar af lífsgleði sjómanna frá pabba mínum og nokkrar þeirra voru sannast sagna um meinlausa hrekki.

Skyldi umrætt par hafa verið tengdaforeldrar mínir sem fóru tvær ferðir með Gullfossi og tóku strákana sína með - þá Bakkabræður?

[Ingvi Rúnar Einarsson, 10.7.2010 kl. 08:30]

Gullfoss með glæstan brag.Fór tvisvar með Gullfossi.15 ára og svo aftur 16  ára.Minningar og söknuður tvinnast saman,er maður hugsar til þeirra ferðar.

Góð saga Guðjón.